Einingafjöldi: 5
Þrep: 3
Forkröfur: ÍSLE2MN05
Í áfanganum er farið í ýmis grundvallaratriði í hljóðfræði og hljóðkerfisfræði. Farið er í myndun málhljóða og þau hugtök sem notuð eru í tengslum við hana auk þess sem nemendur læra hljóðritun sem byggir á IPA (alþjóðlegu hljóðritunarkerfi). Lögð er áhersla á að tengja hljóðfræðina við einstaklingsbundinn framburð, máltöku barna og ólíkar framburðarreglur í mismunandi tungumálum. Fjallað er um helstu staðbundnu framburðarmállýskurnar á Íslandi og rannsóknir á þeim. Í áfanganum er sjónum einnig beint að félagslegum málvísindum þar sem meðal annars er fjallað um máltöku barna, máltökuferlið og hvernig rannsóknum á því er háttað. Tungumálið er skoðað út frá ýmsum félagslegum hliðum, t.d. hvað varðar mál mismunandi hópa þegar litið er til aldurs, kyns og stéttar auk þess sem rýnt er í orðræðu kynjanna. Fjallað er um ýmis tal- og málmein, málstöðvar í heila og táknmál. Þá er einnig skoðað hvernig við notum óyrt skilaboð og hvernig við förum að því að nota þau í netheimum. Í áfanganum er einnig fjallað um það hvað þarf að hafa í huga við þýðingar og spreyta nemendur sig á því að þýða úr ensku yfir á íslensku.
Þekkingarviðmið
Nemandi skal hafa öðlast þekkingu og skilning á:
- fræðilegum hugtökum sem tengjast efninu
- þeim hæfileika sem maðurinn hefur til að nema mál
- máltöku barna og tvítyngi
- ýmsu er varðar mismunandi málnotkun fólks
- talmeinum og ýmsu er varðar tjáskipti manna
- grundvallarhugtökum um hljóðfræði, myndunarstað og myndunarhætti málhljóða í íslensku
- hljóðritun orða og setninga
- helstu staðbundnu framburðarmállýskum á Íslandi
- þýðingum og þeim vandamálum sem þýðendur geta staðið frammi fyrir
Leikniviðmið
Nemandi skal hafa öðlast leikni í að:
- nýta sér fræðileg hugtök í umfjöllun um tungumál
- átta sig á mismunandi málsniði
- átta sig á þeim mun sem getur verið á máli mismunandi hópa
- skoða hvað getur talist rétt og rangt mál
- vinna á fræðilegan hátt úr gögnum sem tengjast efni áfangans
- greina myndunarstað og myndunarhátt málhljóða
- hlusta eftir mismunandi framburði, áherslum og blæbrigðum í tali manna
- greina og þekkja mismunandi framburðarmállýskur
- hljóðrita eftir eigin framburði og annarra
- þýða texta úr erlendu tungumáli yfir á íslensku
Hæfniviðmið
Nemandi skal geta hagnýtt þá almennu þekkingu og leikni sem hann hefur aflað sér til að:
- bera saman mál mismunandi hópa
- verða víðsýnn í umræðum um mál og málsnið
- nota ýmsar aðferðir til að skoða félagslegar hliðar málsins
- fjalla um hljóðkerfi íslenskunnar og annarra tungumála
- lesa úr hljóðritunartáknum og hljóðrita texta
- bera saman framburð íslenskunnar og valinna nágrannamála
- fjalla á fordómalausan hátt um ólíkan framburð fólks og mismunandi málvenjur
- kljást við vandamál sem upp geta komið við þýðingar úr einu tungumáli yfir á annað
- nota fræðileg vinnubrögð við úrvinnslu efnis
Nánari upplýsingar á námskrá.is